رویای شهری در زیر زمین

در تابستان ۸۳ آخرین ضربه کودکی که به بازیگوشی خود، بر دیواره های قلعه تاریخی نوش آباد با کلنگ کارگران میراث فرهنگی ضربه می زد، ناگهان راهی به تاریخ گشود .زمین فرو رفت و کارگران، در ناباوری خود، راه زیر زمینی را دنبال کردند و به دالانهایی رسیدند که اول معما بود و اینچنین بود که در عمق ۲۰ متری زیرزمین افسانه به واقعیت پیوست.

در مجموعه تاریخی چاله سی شهرنوش آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل شهری در زیرزمین به نام “اویی” وجود دارد که برای همه بازدیدکنندگان شگفت انگیز است. شهر زیر زمینی نوش آباد ‘اویی’ که در سه طبقه معماری و به صورت دستکند تا عمق ۲۰ متری زیر زمین حفر شده، چیزی فراتر از مراکزی است که به عنوان شهر زیرزمینی در مناطقی شامل شهر ‘کوبرپدی’ استرالیا یا ‘کاپادوکیه’ ترکیه و یا ‘ونکوور’ کانادا معرفی شده اند. این شهر زیرزمینی از جمله مناطق باستانی و تاریخی است که در شمال استان اصفهان و به فاصله پنج کیلومتری از کاشان، شهر تپه های باستانی سیلک قرار گرفته که هنوز نشانه های اعجاز هنر مردمانی از دوره های سلجوقی تا قاجار را با خود به امانت دارد.

فلسفه وجودی معماری این مجموعه باستانی را در سه گزینه می توان تعریف کرد؛ محلی برای عبادت کنندگان آیین ‘میترائیسم’، مکانی برای حفاظت در برابر گرمای ۴۰ درجه کویر و یا پناهگاهی در برابر مهاجمانی که این بخش از فلات مرکزی را هدف می گرفتند.

وسعت این اثر باستانی که از عمق چهار متری شروع شده و تا عمق ۱۶ متری ادامه دارد هنوز مشخص نیست، اما بنا به شواهد موجود و گفته شهروندان کهنسال، تا غار ریس در شهر سبز ‘نیاسر’ از توابع شهرستان گسترش داشته است. آثار معماری بدست آمده تاکنون در سه طبقه، شامل راهروهای باریک به همراه اتاق های چهار گوش با طاقچه های ایجاد شده در دیوارهاست و ارتباط بین طبقات بوسیله چاه های عمودی حفر شده با عمق پنج تا هتف متر است.

ورودی شهر زیرزمینی نوش آباد، راهرویی باریک به اندازه یک نفر است، زمانی که به داخل شهر وارد شوی، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. دالان‌های تنگ با ارتفاعی کمتر از یک انسان ایستاده، تو را به بخش‌های داخلی شهر می‌رسانند. فضاهای در نظر گرفته شده برای شهر در حد فضاهای ضروری است و سیستم تهویه‌ آن بر اساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس در آن را امکان پذیر می سازد. حجره‌های کوچک ‌به ابعاد دو متر در دو متر، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله‌ فضاهای این شهر زیرزمینی است.

در مواقع نا امنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تامین می‌شده‌است. علاوه بر پایابها مسیر اویی‌ها بگونه‌ای بوده که در بعضی از قسمتها به قنات مرتبط می‌شده‌است . تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است . این مجموعه ارزشمند به شماره ۱۵۸۱۶ و به سال ۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار ارزشمند ملی گردیده‌است.

منبع: سایت ارگ توریسم