ارومیه-قدمت ارومیه که از آن به عنوان «شهر نخستین‌های ایران» یاد می‌شود،درحالی با قدمت شهرهای سارد و نینوا برابری می‌کند که بر خلاف این دو شهر،ارومیه همچنان پابرجاست و زندگی در آن جریان دارد.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: برخی معتقدند ارومیه در گذشته «خورومه» بوده و از دو کلمه «خور» به معنی خورشید و «مه» به معنای ماه ساخته شده یعنی زیبایی‌های طبیعی این نقطه، طعنه به زیبایی خورشید و ماه می‌زنند.
ارومیه یک لغت آشوری است و از دو واژه «آور» به معنی نزدیک و «میه» به معنی آب گرفته شده است؛ که مرکز استان چکمه ای شکل آذربایجان غربی در شمال غرب کشور ایران است، قدمت شهر اورمیه با قدمت شهرهای تاریخی و باستانی سارد و نینوا برابری می‌کند اما از این دو شهر قدیمی اثری جز توده ای خاک برجای نمانده، در حالی که این شهر پس از چندین قرن هنوز پابرجاست و به عنوان یکی از زیباترین شهرهای ایران به شمار می‌رود.
این شهرستان که در جلگه ای به طول ۷۰ کیلومتر و عرض ۳۰ کیلومتر در کنار دریاچه ارومیه گسترده شده است از شرق با دریاچه ارومیه، از غرب با کشور ترکیه، از جنوب با شهرستان‌های مهاباد، نقده و اشنویه و از شمال با شهرستان سلماس همسایه است.
آب و هوای این شهرستان تقریباً مدیترانه ای و چهارفصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان در آن به وضوح دیده می‌شود باغ‌های سیب، انگور و سایر میوه جات و بوستان‌های آن در بهار و تابستان دیدنی و میوه‌های آن در کام میهمانان ارومیه بسیار شیرین و دلپذیر است.
در مورد وجه تسمیه این شهر عقاید زیادی مطرح است، ارومیه در زبان سریانی اورمیا تلفظ و در پارسی ارومی و ارومیه، در عربی ارومیه، در ترکی اورمیه و در ارومنی ارمی تلفظ می‌شود، همچنین منطقه اورمان در غرب ایران نیز احتمالاً از این مقوله مستثنی نیست. نام‌های منسوب به این شهر را اورموی، ارموی، گاهی ارومیه ای و ارومچی می‌خوانند.
ارومیه شهری به قدمت چهارهزار سال
در ساحل غربی و جنوبی دریاچه ارومیه نواحی (ارومیه، سلماس، ساوجبلاغ و...) از دو هزار سال قبل از میلاد مسیح، مردمانی ساکن بودند که در معرض هجوم آشوری‌ها و اورارتوها قرار داشتند. مدتی نیز این نواحی «پارسوا» نامیده می‌شد سکنه آن از نژاد آریایی بودند که در ۸۱۵ سال قبل از میلاد به سمت جنوب سرازیر شدند و به پارس رسیدند.
سر اورل آستین انگلیسی که به همراه هیاتی در سال ۱۳۱۴ شمسی به ارومیه سفر کرد، در مورد قدمت این شهر معتقد است: ارومیه از قدیمی‌ترین بلاد ایران است و از روی آثار و وسایل مکشوفه در اشنویه و تپه حسنلو و قبوری که در سلدوز کشف شده، قدمت آن به ۴ هزار سال قبل باز می گردد.
نام شهر ارومیه از سال ۱۳۰۵ شمسی به رضاییه تغییر یافت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دوباره به نام اصلی بازگشت. عده ای معتقدند زبان ترکی از زبان‌های اولی ساکنان این سرزمین است. موافقان این نظر می گویند: آذربایجان از دوران انسان‌های اولیه مسکونی بوده و بارها مسکن اقوام و طوایف مختلف گشته است.
ارومیه زادگاه زرتشت هم قلمداد می‌شود
ارومیه از سوی غالب مورخان و جغرافی نگاران ایرانی، زادگاه زرتشت قلمداد شده است. تا این اواخر نیز مردم منطقه، غاری را در شمال شرقی شهر نشان کرده و معتقدند که زرتشت در آن مکان زندگی می‌کرده است. وجود همین عقاید، صرف نظر از اینکه تا چه اندازه به حقیقت نزدیک است، خود حاکی از اهمیت این شهر از نظر کیش زرتشی دارد.
این شهر به جهت گردآمدن اقوام و ادیان مختلف از قبیل آشوری‌ها، ارمنی‌ها و زرتشتی‌ها (انتساب چند زرتشتی که در هنگام تولد عیسی «ع» به بیت اللحم رفته بودند و در ارومیه مدفون‌اند حاکی از آن است که یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های مذهبی و اجتماعی گذشته‌های روز بوده است) یهودی‌ها و بالاخره مسلمانان یادگارهایی از قرن‌های مختلف را در دامان پیر و زیبایش پاس داشته است.
موقعیت طبیعی این شهر به عنوان منطقه ای کشاورزی و نزدیکی به دریاچه اورمیه و نیز نزدیکی به تبریز به عنوان دومین شهر بزرگ ایران در دوره قاجار و اهمیت آن شهر به عنوان ولیعهدنشین، از جمله دلایل راهبردی بودن این شهر به شمار می‌رود.
شاید به واسطه دارا بودن همین ویژگی ها است که این شهر بحران های گوناگونی را پشت سر گذاشته و غائله‌های فراوانی را به خود دیده و در کمتر تغییر سرزمین و شهری رخ داده است.
طوایف و قبایلی نیز از این مکان به دیگر نقاط کوچ کرده‌اند و گاهی پس از مدت‌ها به همین مکان باز گشته‌اند. به همین دلیل می‌توان گفت: ارومیه، سرزمین گذرگاه و محل سکونت اقوام مختلف بوده است. قبایل ترک زبان نیز از جمله اقوامی بودند که از دیرباز در این سرزمین اقامت داشتند اما آغاز اقامت آن‌ها در این مکان در ابهام مانده است.
ریشه زبان ترکی آذری مربوط به زبان مادهاست که در اثر گذشت زمان تحت تأثیر زبان‌های فارسی، عربی، ترکی قرار گرفته است. زبان عادی این منطقه از ریشه زبان‌های هند و اروپایی است.
در مورد زبان کردی باید گفت عده ای کردی را لهجه ای از زبان فارسی و گروهی دیگر آن را زبانی مستقل می‌دانند. یکهزار سال پیش از میلاد مسیح، آریاها به زبان اوستایی تکلم می‌کردند که پدر تمام زبان‌های مادی، پارسی و هندی بوده است.
سوغات و جاذبه‌های دیدنی شهری به قدمت چهار هزار سال
از مطالب کتب جغرافیا در گذشته چنین برمی آید که ارومیه شهری زیبا و پر نعمت بوده و تاکستان‌های انگور فراوانی داشته است. فراوانی درخت مو در اطراف ارومیه به قدری بوده که ۳۰ نوع انگور در آن به عمل می‌آمده است.
در حال حاضر علاوه بر انگور، سیب، گلابی، گردو، تخمه آفتابگردان و کدو، هلو، زردآلو، شلیل و گیلاس، چغندرقند و دانه‌های روغنی نیز اطراف ارومیه کاشته می‌شود، امروزه حلوا گردویی، نقل، عرق بیدمشک از رهاوردهای ارومیه هستند.
دریاچه ارومیه با وسعتی حدود ۴۸۱۰ کیلومتر مربع بزرگ‌ترین دریاچه کشور محسوب می‌شود. طول این دریاچه ۱۳۰ الی ۱۴۰ کیلومتر و عرض آن ۱۵ الی ۲۰ کیلومتر است و عمق متوسط آن ۶ الی ۱۵ متر است.
پارک ملی دریاچه ارومیه مجموعاً متشکل از ۱۰۲ جزیرهٔ بزرگ و کوچک است که به جز جزیره اسلامی (شاهی) بقیه جزایر به صورت مناطق محافظت شده، پارک ملی اعلام شده و در آن‌ها حیوانات وحشی رها شده‌اند.
راه اندازی اولین دانشکده طب ایران در ارومیه
از جاذبه‌های غیرطبیعی موجود در شهرستان اورمیه نیز می‌توان به مجموعه دهکده‌های باری و چی چست، پارک جنگلی ارومیه، بند، کوه «سیرداغ»، دریاچه مارمیشو، دره قاسملو، مجتمع تجاری تفریحی باری، مسجد جامع، بنای سه گنبد، پل شهید کلانتری، آبشار سولوک، جاده امامزاده. خیابان شیخ تپه و... اشاره کرد.
آموزش علم طب در ارومیه سابقه طولانی دارد، چنانچه شواهد تاریخی نشان می‌دهد، اولین مدرسه عالی طب در سال ۱۲۵۷ هـ ش (۱۸۷۸ م) توسط تعدادی از اطبا خارجی و میسیونرهای مذهبی به سرپرستی دکتر ژوزف کاکران در جنوب غربی ارومیه تأسیس شد.
مسجد جامع کهن‌ترین سند دینداری ارومیه
این بنا در وسط بازار شهر ارومیه واقع است و یکی ازقدیمی ترین و ارزشمندترین مساجد تاریخی شمال غرب ایران محسوب می‌شود. مجموعه بنای کنونی مسجد با بخش‌های مختلف قدیمی و جدید، به مرور زمان دراطراف هسته اولیه بنا- شبستان گنبددار- ساخته شده است که با توجه به مدارک و شواهد به نظر می‌رسد که بنای اولیه آن مربوط به دوره سلجوقی باشد.
نوشته زیبایی‌های طبیعی ارومیه، طعنه به زیبایی خورشید و ماه می‌زنند اولین بار در توریست ها - گردشگری - جهانگردی - ایرانگردی پدیدار شد.